Lang thang trên phố thu để kiếm chút gì đó còn đọng lại trong hồi ức trẻ thơ. Mùa Trung thu xưa của những chiếc lồng đèn kéo quân, đèn ông sao, đèn ông sư, đèn lon bia, bươm bướm. Những chiếc lồng đèn thô sơ được chuốt từ tre rồi dán giấy bóng kiếng lên. Nhớ những đêm trăng của vùng quê ít đèn đóm hình ảnh những chiếc lồng đèn chợt lung linh lạ rõ như mới hôm nào.
Bạn đang xem : Phương Pháp làm đèn cù
Trung thu là thưởng trăng, ăn bánh, rước đèn vậy nên mới có những tên gọi khác như Tết trông Trăng, Tết hoa đăng, Tết Thiếu nhi. Trẻ em rất mong đợi được đón tết này vì thường được người lớn tặng đồ chơi, thường là đèn ông sao, đèn kéo quân, tò he, mặt nạ ông địa, trống tay,… và được ăn bánh nướng, bánh dẻo, xem múa lân, múa sư tử, múa rồng.
Hình ảnh những chiếc đèn thắp nến xanh đỏ chạy vòng khắp xóm đã đi vào ký ức của bao người mỗi độ trăng rằm tháng Tám. Những ngày này, dạo ngoài đường đã thấy các cửa hàng bày bán đầy những bánh trung thu, những lồng đèn xinh xinh gắn điện xanh đỏ nhấp nháy. Thế nhưng nhiều người vẫn đi tìm một loại lồng đèn – kiểu lồng đèn truyền thống ngày xưa, của một thời tuổi thơ dữ dội ngày nào.
Học Nghệ Nhân Đỗ Vân Kỳ Phương Pháp Làm Đèn Cù Chơi Trung Thu, Đèn Cù (Đèn Ông Sư ) Trung Thu Truyền Thống
Nhân dịp Trung thu 2018 năm nay, anhhungxadieu.vn xin tổng hợp một bài viết giới thiệu 10 loại đèn Trung thu truyền thống từng phổ biến rất nhiều trong dân gian, thời của các thế hệ 7x, 8x trở về trước.
#M814242ScriptRootC1328878 { min-height: 300px; }
1. Đèn ông sao
Nhắc đến đèn lồng chơi Trung thu hẳn ai trong chúng ta cũng nhớ ngay đến tuổi thơ và những chiếc đèn ông sao năm cánh rực rỡ sắc màu được làm từ que tre và giấy bóng kính. Từ xa xưa, đèn ông sao đã trở thành biểu tượng không thể thiếu trong ngày tết Trung thu của trẻ em Việt Nam, đặc biệt là ở vùng nông thôn. Đèn có hình ông sao năm cánh được làm từ cật tre, giấy bóng kính và được trang trí các họa tiết có màu sắc sặc sỡ, bắt mắt.
Hướng dẫn Phương Pháp làm lồng đèn ông sao
Hướng dẫn Phương Pháp làm lồng đèn ông saoChiếc đèn ông sao năm cánh luôn là kí ức khó quên của nhiều người
Ý nghĩa của chiếc đèn ông sao
Theo truyền thuyết thì đèn ông sao và mặt nạ là hai vật được ông bụt tăng cho một chàng trai trong lần đầu hẹn gặp mặt người yêu qua những lá thư. Nhưng cô gái cũng hẹn gặp rất nhiều chàng trai khác và đã không nhận ra anh dưới lớp mặt nạ lẫn trong đám đông. Chàng trai thất vọng quyết chí học hành chăm chỉ và thành tài về sau lên làm vua. Để kỉ niệm cho nỗi buồn lớn nhất khi xưa, nhà vua tổ chức lễ hội vào đêm rằm trung thu hàng năm. Những người dự hội là trẻ em sẽ đeo một chiếc mặt nạ giấy xấu xí và tay cầm 1 chiếc đèn lồng hình ngôi sao để soi sáng xung quanh. Với ý nghĩa là nếu giữ cho tâm hồn trong sáng và chân thành, dù có che dấu gương mặt thật thì xung quanh vẫn nhận ra tấm lòng nhân ái và chân thành của nhau qua ánh sáng của chiếc đèn ngôi sao, không một chút dối gian. Để trẻ em tin vào những tốt đẹp, chăm chỉ học hành, lớn lên, trưởng thành mà mang lại hạnh phúc cho người khác.
Ngoài ý nghĩa dân gian trên thì đèn ông sao còn tượng trưng cho ngôi sao năm cánh trên lá cờ Việt Nam. Bài hát “Chiếc đèn ông sao” của Pham Tuyên sáng tác ra đời năm 1956. Trong lời bài hát có đoạn:
#M814242ScriptRootC1328878 { min-height: 300px; }
“ Đây cầm đèn sao sao chiếu vô Nam .Đây ánh độc lập đuổi xua loài xâm lăng ”Chính là tình cảm hướng về quốc gia lúc bấy giờ vẫn còn bom đạn cuộc chiến tranh .
2. Đèn cù (đèn ông sư)
“Sở dĩ gọi là đèn cù vì nó quay như cái cù, còn gọi là đèn ông sư vì cái chao đèn hình giống cái mũ mà hòa thượng hay đội trên đầu” Nhiều người không phân biệt được đèn kéo quân với đèn cù, thực chất do đèn kéo quân cũng quay nên nhiều nơi cũng gọi nó là đèn cù. Nhưng cái quay của đèn kéo quân chậm, nhịp nhàng với bóng hắt của các hình thù chứ không nhanh như con cù giống đèn cù được.
Đèn ông sư loại đèn có bánh xe đẩy mà nhiều thế hệ 7 x, 8 x thích chết mê chết mệt
So sánh đèn cù (đèn ông sư) với đèn kéo quân.
Đèn kéo quân thì gá buộc những vòng tròn quanh thân trục với những hình người, thú, cảnh vật to nhỏ theo các truyện cổ tích. Khi đèn được đốt lên, nhờ sức đẩy của hơi nóng từ ngọn nến thắp bên trong mà trục đèn quay tròn, các hình thể cũng quay theo, bóng hắt lên bốn mặt của cây đèn.
#M814242ScriptRootC1328878 { min-height: 300px; }
Còn đèn ông sư quay được nhờ 2 bánh xe bằng gỗ truyền động gắn vuông góc với nhau, một bánh gắn chặt với đế đèn, bánh kia lăn trên mặt đất. Người chơi đẩy đèn qua một tay cầm dài khoảng 1m. Khi di truyền bánh xe bên dưới quay và truyền động theo phương vuông góc làm đèn tự quay xung quanh trục. Tốc độ quay của đèn ông sư phụ thuộc vào tốc độ di chuyển của đèn và nhanh hơn rất nhiều so với đèn kéo quân.
Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của đèn cù (hay đèn ông sư)
Một loại đèn khác cũng dựa trên nguyên lý này của đèn ông sư là đèn xe lon (hay đèn ống bơ đẩy) sẽ được nhắc tới bên dưới.
3. Đèn kéo quân
Đèn kéo quân, hay một số nơi cũng gọi là đèn cù, là một loại đèn lồng đốt nến làm bằng giấy và tre có nguồn gốc từ Trun
g Quốc. Ngày xưa phổ biến trong nhiều dịp lễ tết và đặc biệt là vào dịp Tết Trung thu hàng năm. Bên trong chiếc đèn đặt biệt này có những hình ảnh dân gian thân thuộc được gắn lên khi đốt đèn bóng của nó sẽ in lên mặt ngoài của đèn (giống như múa rối bóng) và xoay quanh vòng tròn liên tục, nhìn như một đoàn quân đang di chuyển dài vô tận. Vì thế nó mới mang một cái tên rất đặc biệt và gần gũi “đèn kéo quân“.
#M814242ScriptRootC1328878 { min-height: 300px; }
Hướng dẫn Phương Pháp làm lồng đèn kéo quânHướng dẫn Phương Pháp làm lồng đèn kéo quân
Vào ngày tết trung thu xưa chiếc đèn được bao đứa trẻ ngưỡng mộ và mơ ước đó chính là đèn kéo quân .
4. Đèn xe lon (đèn ống bơ)
Đèn xe lon là một món đồ chơi sáng tạo cực hot của nhiều trẻ em thế hệ 7x, 8x Phương Pháp đây trên 20 năm. Cứ mỗi dịp Trung thu về, con gái thì xách hay đèn quả trám làm từ lon nước ngọt, bọn con trai thì lại thích đẩy đèn xe lon, đứa bé thì xách lồng đèn xếp bằng giấy (đèn giấy nhún), dĩ nhiên không thể thiếu lồng đèn ngôi sao, đèn kéo quân nữa, hồi đó chưa có đồ chơi hiện đại hay lồng đèn điện tử bằng nhựa nha
Chắc hẳn nhiều bạn ở đây không còn xa lạ với chiếc đèn ống lon (xe lon) tự làm. Chỉ từ một cọng dây kẽm, hai chiếc lon sữa bò, một cây tre và rất ít công sức là ta đã có thể tự làm lồng đèn xe ống lon đẩy có đèn xoay như xe cảnh sát phát sáng cả một góc phố phường.
Video – Hướng dẫn làm lồng đèn xe lon độc đáo bằng lon sữa
Video – Hướng dẫn chi tiết cụ thể Phương Pháp làm lồng đèn xe lon độc lạ bằng các lon sữa bỏ đi
5. Đèn lồng ống lon (đèn quả trám)
Loại đèn kiểu qủa trám này hoàn toàn có thể xếp bằng giấy, nhưng làm bằng ống lon bia hay nước ngọt coca cola vừa nhanh, đẹp mà lại bền nữa
Video – Hướng dẫn làm lồng đèn từ ống lon bia nước ngọt độc đáo
Xem Video – Hướng dẫn chi tiết cụ thể Phương Pháp làm lồng đèn bằng lon bia hat nước ngọt coca
6. Đèn film cũ
Nép mình bên rừng lồng đèn thời thượng của con phố lồng đèn ngày nay vẫn còn đâu đó đó những nghệ nhân già đang miệt mài làm ra những chiếc lồng đèn đúng chất Trung thu xưa – lồng đèn làm bằng giấy film cũ, loại lồng đèn phổ biến của Trung thu của thế hệ 7x, 8x.
Cùng với đèn ống lon, đèn Trung thu làm từ giấy film cũ thịnh hành vào những năm 1980-1990. Xuất phát từ những cuộn film chụp ảnh, phim điện ảnh cũ đã qua sử dụng, các nghệ nhân nghĩ Phương Pháp làm ra loại đèn giấy film. Thời đó, một số trường tiểu học cũng từng đưa vào môn Thủ công dạy cho học sinh Phương Pháp làm loại đèn này. Dù cho mẫu mã không đa dạng, chỉ xoay quanh các loại đèn hình chùa, trái bí, tàu thủy, đèn kéo quân nhưng do màu sắc, bền, chịu được nước và độ sáng bóng khi thắp đèn nên vẫn khiến trẻ em thích thú.
Chiếc đèn sẽ bị quên béng ?Nhìn chừng như đơn thuần nhưng để cho ra lò những chiếc lồng đèn này phải trải qua rất nhiều quy trình với sự tỉ mỉ cao vì tổng thể đều làm bằng tay. “ Công việc tưởng như thời vụ nhưng mái ấm gia đình tôi cả sáu người phải chuẩn bị sẵn sàng cả năm mới bán một mùa. Hết tẩy màu film, đo khuôn, cắt khúc đến xâu mái, bó thân đèn … rất mất thời hạn ” – dì Sáu một nghệ nhân làm lồng đèn giấy film từ những năm 1980 chợ Kim Biên san sẻ .Xem thêm :
Thế nhưng theo dì Sáu, cũng chừng một, hai năm nữa thôi, mái ấm gia đình dì có rủi ro tiềm ẩn … mất nghề. “ Giờ mua film cũ khó quá, kiếm không ra. Mấy tiệm chụp ảnh, rạp chiếu bóng toàn dùng thẻ nhớ, có còn dùng film cuộn nhựa như xưa nữa đâu. Biết sao được, còn thương cái nghề này lắm nhưng đến lúc phải dừng lại thì cũng chịu thôi … ” – dì Sáu bùi ngùi .
7. Tàu thủy sắt tây chạy bằng dầu hỏa – món đồ chơi đắt giá nhất một thời
Trước những năm đầu thập niên 1990, tàu thủy bằng sắt tây là món đồ chơi của nhiều thế hệ trẻ em mỗi dịp Trung thu. Món đồ chơi tàu thủy làm bằng sắt rất công phu, tỉ mỉ đòi hỏi tay nghề và kinh nghiệm mới làm được. Sở dĩ cũng xếp nó vào 1 trong 10 loại đèn Trung thu vì nó cũng được chơi vào dịp Trung thu và cũng đốt bằng dầu hỏa, ban đêm có ánh sáng và tiếng động cơ rất đẹp và độc đáo.
Tàu thủy làm bằng sắt tây chạy bằng dầu hỏa – đồ chơi đắt giá thời bao cấp
Dù không phải đồ chơi trung thu truyền thống nhưng tàu thủy sắt tây là thứ đồ chơi thủ công mang đậm tính sáng tạo của người Việt. Nguyên liệu làm nên những chiếc tàu thủy là vỏ sữa bò, hộp thiếc đã qua sử dụng được rửa sạch, cán phẳng rồi cắt, ghép. Công việc này đòi hỏi người làm phải khéo tay, kiên trì.
Động cơ của tàu thủy sắt tây nằm trong thân, gồm ba phần: Nồi hơi, bình dầu hỏa và ống dẫn nước. Cấu tạo giống như một tàu hơi nước thu nhỏ, chỉ cần châm vào ít dầu hỏa, thả xuống nước là tàu, đốt lửa có thể chạy được.
Phía dưới buồng hơi được làm bằng sắt, phía trên phủ những lá đồng mỏng. Buồng hơi được nối với 2 ống dẫn nhỏ ra ngoài vỏ tàu. Đây
chính là bí quyết để tàu chạy được và có tiếng kêu “bành bạch” rất đặc trưng giống như tàu thật.
Những chiếc tàu thủy làm bằng sắt tây sơn xanh đỏ rực rỡ là một món đồ chơi Trung thu đặc trưng ở Hà Nội thời bao cấp. Không chỉ để trưng bày, những chiếc tàu này còn chạy được có khói và tiếng động cơ “bạch bạch” như tàu thủy thật.
8. Đèn giấy nhún (lồng đèn giấy xếp)
Đèn giấy nhún là một sản phẩm được bày bán rất nhiều trên thị trường, và kiểu dáng cũng khá đa dạng. Loại lồng đèn này rất đơn giản và dễ làm. Chỉ với 1 tớ giấy màu và ít hồ dán là bạn có thể xếp ngay được một cái lồng đèn xinh xinh đáng yêu chơi trung thu rồi nhé. nếu con bạn yêu thích kiểu dáng đèn lồng này, bạn có thể chuẩn bị vài nguyên liệu tờ giấy màu, bìa cứng, dây chỉ là có thể tự tay làm cho con mình một chiếc nhé.
Lồng đèn giấy nhún lồng đèn trung thu bằng giấy màu xếp truyền thống lịch sử
Đèn lồng giấy nhún được các bé gái yêu dấuPhương Pháp làm đèn giấy nhún này rất đơn thuần nên hay được các bé gái khéo tay tự mua giấy màu về làm để chơi Trung thu. Hướng dẫn và nhiều mẫu mã khác nhau có rất nhiều trên mạng chỉ cần search là ra ngay .
9. Đèn hoa đăng
Theo dân gian thì hoa đăng (đèn hoa) là những chiếc đèn được thắp sáng là biểu trưng của trí tuệ sáng suốt và sự thanh cao thoát tục. Khi thả đèn hoa đăng, chúng ta đốt lên ngọn đuốc trí tuệ cúng dường chư Phật, tôn vinh những giá trị tinh thần, giá trị tâm linh của người Việt Nam trong những ngày lễ lớn.
Đèn hoa đăng cấu trúc khá đơn thuần, xếp bằng giấy màu thành hình giống bông hoa sen, ở giữa cắm nến và được thả trôi trên sông vào đêm rằm hàng tháng, các ngày lễ lớn và đặc biệt quan trọng là Tết Trung thu .
Trung thu là đêm rằm tháng 8 nên hoạt động giải trí không hề thiếu là thả đèn hoa đăng và ước nguyệnThả đèn hoa đăng còn mang ý nghĩa cầu an, cầu siêu cho chư vị hương linh nương nhờ ánh sáng đó mà vãng sanh về cõi lành .
Những ánh đèn hoa đăng trôi trên sông mang theo ước nguyện của mọi người sáng rực lên tạo thành không gian ấm cúng, thẩm mỹ và giàu truyền thống. Mỗi ngọn đèn hoa đăng tựa như ánh sáng xóa hết mọi khổ đau, một lời cầu nguyện cho cuộc sống an lành, thế giới hòa bình và nhân loại được ấm no mở ra một tương lai tốt đẹp.
Những ngọn đèn hoa đăng nhiều màu lộng lẫy trên sông là nét truyền thống lịch sử đăng trưng của nhiều nước thuộc lưu vực sông Mê Kong
Hoa đăng không chỉ là nét đẹp văn hóa truyền thống, mà còn mang ý nghĩa tâm linh, giá trị tinh thần của cả một dân tộc. Không chỉ thu hút khách du lịch Việt Nam, hoạt động này còn nhận được sự yêu thích của rất đông đảo khách du lịch nước ngoài, những người muốn trải nghiệm không gian lung linh huyền ảo của văn hóa, của truyền thống dân tộc mà bạn hiếm khi nào có cơ hội trải nghiệm nơi đô thị phồn hoa. Nếu có cơ hội về thăm Hội An đúng dịp trung thu, hoặc ngày rằm, thì đừng quên tham gia vào hoạt động thú vị này diễn ra hàng đêm nhé.
10. Các loại đèn truyền thống tự làm giấy kiếng màu và tre
Muôn dạng muôn màu các ý tưởng sáng tạo đèn khác của lớp trẻ 7x, 8x ngày xưa: Đèn cá chép, đèn hoa sen, đèn bươm bướm, đèn tàu thủy, đèn con gà, đèn thiên nga…
Tuổi thơ của thế hệ 8x chúng tôi là những đêm trăng rằm chân trần cầm những chiếc đèn lồng khung tre tự chạy quanh xóm trong tiếng trống lân rộn ràng thôi thúc. Tuổi thơ chúng tôi là những đêm Trung thu nao nức ham chơi quên cả lối về. Còn gì vui hơn khi được nô đùa dưới ánh trăng treo lơ lững giữa bầu trời trong xanh nơi làng thanh bình yên ả. Ngõ xóm lung linh ánh đèn, người lớn xong chuyện đồng áng ngồi uống bát nước chè xanh ngắm trăng. Trẻ con thì tự do vui rong ruỗi khắp nẽo đường quê.
Những chiếc đèn tự làm dù méo mó, xấu xí nhưng đầy ắp niền vui và tiếng cười
Hồi đó mỗi khi đến mùa trung thu là lũ trẻ trong xóm xôn xao cả chục ngày liền. Riêng chuyện dán đèn lồng thôi cũng đã thấy vui rồi. Chúng tôi tập trung lại, chia nhóm, phân công công việc. Vừa tan học về cất sách vở là bọn trẻ xúm lại trên một khoảng sân nhà nội. Mỗi đứa mỗi việc, đứa vốt tre làm khung, đứa cắt giấy màu, đứa bôi hồ, đứa dán, tiếng cười nói xôn xao cả một khoảng trời. Những chiếc đèn lồng bằng giấy bồi, giấy kính mà bọn trẻ chúng tôi tận dụng xin về để trông rất vụng về, nhưng hồi đó ai thấy cũng đẹp cũng vui sướng vô cùng.
Trên đây là tổng hợp 10 loại đèn Trung thu truyền thống xưa, thời của thế hệ 7x, 8x về trước. Nhiều loại đèn ngày nay không còn nữa hoặc rất ít xuất hiện. Mong rằng qua đó sẽ lưu trữ lại, truyền cảm hứng có lớp trẻ ngày nay nhằm duy trì những nét đẹp truyền thống khi xưa.
Xem thêm: Hướng dẫn Phương Pháp làm đèn diệt muỗi tại nhà
ĐÈN LỒNG TRUYỀN THỐNG BÁN TRÊN TIKI:ĐÈN LỒNG TRUYỀN THỐNG BÁN TRÊN TIKI :
Các loại đèn truyền thống lịch sử giấy kiếng và đèn ông sao có bán trên Tiki
